Ziekte van Parkinson

Parkinson is een chronische ziekte die ontstaat in de hersenen. Bij de ziekte van Parkinson sterven er hersencellen af. Dit gebeurt heel langzaam. Het gaat om de zenuwcellen die dopamine aanmaken in een specifiek gebied van de hersenen: de substantia nigra (zwarte kernen). Met deze boodschapperstof geven hersencellen signalen af aan andere hersencellen. Maar omdat de cellen te weinig dopamine aanmaken, geven ze de signalen niet goed door. Daardoor werken ook andere hersencellen minder goed. Dopamine is bijvoorbeeld ook nodig om soepel te bewegen én om de bewegingen onder controle te houden. De klachten nemen toe naarmate iemand de ziekte langer heeft.

Er wordt veel onderzoek gedaan om de oorzaken te achterhalen. Gedacht wordt dat het gaat om een combinatie van oorzaken, zoals leeftijd, een verstoring in de eiwitstofwisseling en omgevingsfactoren. In enkele gevallen speelt erfelijkheid een rol. Maar meestal wordt er geen duidelijke oorzaak gevonden.

De ziekte van Parkinson lijkt in de meeste gevallen niet erfelijk te zijn. Bij minder dan 10% van de mensen komt de ziekte in de familie voor. Dit heeft dan te maken met een fout in de genen. Als mensen op jongere leeftijd Parkinson krijgen, is de kans groter dat de aandoening een erfelijke oorzaak heeft. Maar in de meeste gevallen is iemand de enige in de familie met de ziekte van Parkinson. 

Er zijn aanwijzingen dat omgevingsfactoren een rol kunnen spelen bij het ontwikkelen van Parkinson. Denk aan een werkomgeving waarin mensen regelmatig in aanraking komen met zware metalen zoals koper, kwik of lood. Ook is er een verband tussen het ontstaan van Parkinson en het wonen of werken in een omgeving waar giftige stoffen worden gebruikt, zoals bepaalde industriële oplosmiddelen en pesticiden. Het is bij iemand echter lastig om de precieze oorzaken te bepalen. 

In het begin zijn de klachten vaak vaag. Vooral in de late fase van de aandoening kunnen de beperkingen toenemen.

Trillen, stijfheid en traagheid 

De bekendste symptomen zijn trillen (handen, benen, kin), stijfheid van de spieren en traag bewegen. Deze klachten verergeren naarmate de ziekte vordert. Ook ontstaan houding- en evenwichtsproblemen, waardoor het risico op vallen toeneemt. Dat laatste kan ook komen als het zicht vermindert. Een ander veelvoorkomend symptoom is freezing. Hierbij verstijft iemand tijdens het lopen ineens voor enkele seconden. Mensen met de ziekte van Parkinson ervaren problemen op allerlei levensgebieden. Zoals bij het uit bed komen, het wassen en aankleden en lopen en bewegen. 

Een ander symptoom is spierzwakte in het gezicht en de keel. Mensen kunnen daardoor moeite krijgen met kauwen en slikken. Dat vergroot het risico op een longontsteking. Iemand kan ook monotoner gaan praten. De gezichtsspieren kunnen minder beweeglijk worden, wat leidt tot verminderde mimiek in het gezicht. Dat wordt ook wel het Parkinson-masker genoemd. 

Invloed op het brein en het denken 

Parkinson kan ook invloed hebben op bijvoorbeeld het denken, het slapen en de reuk. Andere cognitieve klachten die veel voorkomen zijn vergeetachtigheid, concentratieproblemen en moeite met het plannen van activiteiten. Doordat mensen met Parkinson minder dopamine aanmaken in de hersenen, krijgen veel van hen te maken met wisselende stemmingen of depressieve klachten. Nog een veelvoorkomend gevolg van de ziekte zijn verminderde seksuele behoeften. Mensen met Parkinson hebben meer kans op dementie, vooral als de ziekte al verder is gevorderd.

Zijn de symptomen nog mild en nog te weinig specifiek? Dan is de diagnose lastig te stellen. Dat komt omdat een hersenscan in de beginfase nog niets laat zien. De neuroloog onderzoekt daarom vooral de uiterlijke symptomen. Het lastige is dat sommige ziekten klachten veroorzaken die veel kunnen lijken op de ziekte van Parkinson, vooral in het begin. We noemen deze ziekten: parkinsonismen. Stel dat iemand veel trilt, dan hóeft dat geen Parkinson te zijn. Om andere ziekten uit te sluiten maakt de neuroloog daarom soms toch een hersenscan. Een goede manier is het toedienen van levodopa. Hier reageren vooral mensen met Parkinson goed op. Voorbeelden van parkinsonismen zijn: multipele systeem atrofie (MSA), progressieve supranucleaire verlamming (PSP), Lewy body dementie (LBD) en vasculair parkinsonisme (VaP).

De ziekte van Parkinson is een progressieve hersenaandoening, waar (nog) geen genezing voor mogelijk is. Het ziektebeeld verschilt per persoon, net als de ernst van de klachten. Dat bepaalt ook de behandeling waarbij iemand het meeste baat heeft.

De meeste mensen met Parkinson krijgen levodopa en dopamine-agonisten. Deze medicijnen zorgen voor meer dopamine in het lichaam of ze stimuleren de dopaminereceptoren. Deze receptoren zijn plekken op de zenuwcel die de signalen van dopamine opvangen en doorsturen. 

Met medicatie verminderen sommige klachten. Meestal wordt dit gecombineerd met therapie. Een fysiotherapeut helpt om problemen bij het bewegen te voorkomen, te stabiliseren of te verminderen. Een ergotherapeut helpt om de dagelijkse handelingen te blijven doen, wat zorgt voor behoud of vergroting van de zelfstandigheid. Ook adviseert de ergotherapeut over aanpassingen van de omgeving. Met een oefentherapeut (Cesar of Mensendieck) werkt iemand aan coördinatie, evenwicht, spierkracht, lichaamshouding en lopen. De logopedist helpt bij het verbeteren van het stemgebruik, het ademen en het eten en drinken (kauwen en slikken ).

Veel mensen die alleen nog lichte klachten hebben, realiseren zich niet dat ze Parkinson hebben. Vermoedt u dat u of uw naaste beginnende Parkinson heeft? Of wilt u dit graag uitsluiten? Dan is het verstandig om naar uw huisarts te gaan. De huisarts stelt u vragen en voert een lichamelijk onderzoek uit. Eventueel verwijst de huisarts u door naar een neuroloog voor aanvullend onderzoek. 

Heeft u de diagnose Parkinson gekregen? Dan kan Omring u op allerlei manieren ondersteunen. Ons advies is om een afspraak te maken met de wijkverpleegkundige van Omring in uw buurt. De wijkverpleegkundige geeft informatie over de ondersteuning die u kunt krijgen. Zoals hulp bij het wassen en aankleden of begeleiding bij het innemen van medicijnen, want dat luistert heel nauw. De wijkverpleegkundige kan ook regelen dat u extra ondersteuning krijgt van een gespecialiseerde fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist of een andere specialist.

Wil u graag meer lezen over Parkinson? Er is meer informatie beschikbaar via onderstaande bronnen:

• www.parkinsonnet.nl
• www.hersenstichting.nl
• www.parkinson-vereniging.nl
• www.thuisarts.nl
• www.umcg.nl
• www.vumc.nl

Er kunnen geen rechten worden ontleend aan informatie op deze websitepagina.